Allereerst dank voor de uitnodiging om te komen vertellen over het beleid waar ik erg enthousiast over ben. Het feit dat we hier met zijn allen bijeen zijn geeft niet alleen aan dat er werkelijk wel wat aan de hand is, maar ook dat we er wat aan willen doen. Ik hoop dat we dat in gezamenlijkheid voor elkaar kunnen krijgen en ik hoop dat het Knoalster voorbeeld daarbij kan inspireren.

Hoeveel invloed kan je als kleine gemeente hebben op het alcoholgebruik van je jongeren. Enerzijds heb je te maken met dwarse pubers, experimenterende jongeren en nog veel moeilijker: eigenwijze ouders - ik mag het zeggen want ik ben er zelf één - en anderzijds met een cultuur waarin alcohol als stoer, voorwaarde voor gezelligheid en dus normaal wordt bevonden, een beeld dat onder andere door - laten we eerlijk zijn – hele sterke marketing van alcoholproducenten in stand gehouden wordt.

Zijn we niet met z'n allen hier bezig met het dweilen met de tap open? In Stadskanaal menen we van niet. Niet alleen worden we steeds beter in het dweilen, de tap gaat ook steeds een stukje verder dicht. In ons eentje krijgen we dat niet voor elkaar. En dat wisten we voordat we begonnen. En dan bedoel ik niet alleen dat vooral op landelijke schaal nog een aantal dingen beter geregeld kunnen en moeten worden, dat een gemeente alleen nooit uitgaansgedrag kan veranderen als ook niet omliggende gemeenten betrokken worden - in die zin zijn we ook blij dat we in februari een een provinciaal convenant hebben gerealiseerd - maar vooral ook dat we als gemeente binnen onze gemeente alle partners moeten inschakelen om de jongere te bereiken. Dus dat hebben we gedaan.

Vandaag wil ik heel kort de aanleiding van ons beleid "wees cool, blijf (bij) fris" benoemen, iets langer de uitwerking, en heel concreet een aantal punten schetsen, practices zo u wilt, die in onze beleving hun vruchten afwerpen.

Maar om bij het begin te beginnen… Uit de GGD-monitor van 2008 bleek dat jongeren uit onze regio zuid-Groningen bovengemiddeld vroeg beginnen met drinken, en daarnaast bovengemiddeld vaak binge-drinkers zijn, zelfs ten opzichte van de rest van de provincie. Kort gezegd: ze drinken te vroeg, te vaak en te veel! Daarop nam de gemeenteraad een motie aan met de oproep hier wat aan te gaan doen, met een klein projectbudget van 50.000 euro. (Dat is ongeveer € 1,50 per inwoner.) Dus dat zijn we gaan doen.

En daarvoor hebben we alle relevante partners opgezocht. Allereerst hebben we samen met GGD inventariserende gesprekken gevoerd, met vertegenwoordigers van onderwijs, maatschappelijk werk, politie, verslavingszorg, veilig verkeer, horeca ondernemers, brede scholen, supermarkten een aantal sportverenigingen en het Huis voor de Sport.

Vervolgens hebben we al deze organisaties uitgenodigd voor een expert-meeting, waar we ook een aantal jongeren voor hebben uitgenodigd, om informatie te halen en brengen, draagvlak te creëren en een beetje bekendheid aan onze wens van een beleid te geven.

Uiteindelijk lag er na deze gesprekken een plan met 26 concrete actiepunten.

En die actiepunten zijn er op gericht om de jongere te bereiken op alle domeinen waar dat relevant is. Dus thuis (via de ouders/verzorgers, die we ook als primaire doelgroep hebben benoemd.) op school, in de vrije tijd, bijvoorbeeld de uitgaansgelegenheden en de sportkantines en in de openbare ruimte, op straat en in de multimediale wereld. Om de jongeren te bereiken met 2 boodschappen. Je drinkt niet voor je 16e. En als je al 16 bent dien je er bewust mee om te gaan.

Terwijl ik werkte aan deze presentatie kwam er een verzoek binnen om voor het goede doel dozen wijn te kopen, nota bene van een ChristenUnie-collega, we hebben wel wat met water en wijn, als t maar t een of t ander is… maar het moment was bijzonder. Het sluit echter wel aan met de hele lijn die we in Stadskanaal hebben in ons alcoholmatigingsprogramma, namelijk alcohol is niet fout, maar begin niet te jong en ga er bewust mee om. Een flesje voor het Ronald McDonald huis moet kunnen…

Maar als ik u was zou ik nu concrete voorbeelden willen horen, en die zal ik u geven.

In Stadskanaal hebben we eigenlijk maar één discotheek. De Fox. Maar niet zo maar een discotheek. Het is al een aantal malen de populairste club van Noord-Nederland geweest en vorige week is het zelfs tot beste en populairste club van heel Nederland gekozen. Elk weekend komen er duizenden jongeren om uit te gaan. Maar wat voor ons als gemeente erg van belang is, is dat we ook een hele goede relatie hebben met een eigenaar die ook verantwoordelijkheid voelt voor de jongeren en uit imago-overwegingen vooral ook niet geassocieerd wil worden met alcoholmisbruik en dergelijke. Dat heeft geleid tot een aantal mooie afspraken, waar wij soms als gemeente partner in zijn, en waar dat soms helemaal niet nodig is…

Allereerst rijdt er al een aantal jaren, ook al voor ons project, een succesvolle nachtbus door de regio om de jongeren vanuit omliggende kernen veilig van en naar de uitgaansgelegenheden te brengen. Na een kleine opstartsubsidie bedruipt de bus zich inmiddels zelf.

De Fox heeft samen met andere horecagelegenheden convenanten afgesloten met politie over veiligheidsaspecten. Ze hebben als het ware een hotline om direct situaties het hoofd te kunnen bieden. Daar is recentelijk ook een convenant met het Refajaziekenhuis aan toegevoegd. De lijntjes zijn ontzettend kort gemaakt. Overigens meldt het ziekenhuis inmiddels ook intoxicatiegevallen aan ons als gemeente. Dit ook om het succes van ons beleid te kunnen toetsen. Om een indicatie te geven. In het Refajaziekenhuis belandden de afgelopen anderhalf jaar, de tijd waarover wij de cijfers kennen, gemiddeld 1 keer per week iemand onder de 30 in het ziekenhuis met alcohol- of drugsverschijnselen. Driekwart daarvan dient te worden opgenomen. We zijn dus nog niet klaar.

Maar terug naar de FOX. Waar hij ook erg open voor staat zijn acties om tieners op alcohol te controleren bij binnenkomst. Inmiddels hebben er enkele malen aangekondigd controles bij de poort plaats gevonden door vrijwilligers van Veilig verkeer Nederland en medewerkers van VNN of GGD. Het komende jaar gaan we ook onaangekondigd controleren. Daarnaast hebben we ook al eens als gemeente alle ouders van kinderen tussen 10 en 15 uitgenodigd voor een informatieavond in de club. Meer dan honderd gaven daar gehoor aan. Op die avond heb ik ons beleid mogen uitleggen, kregen ze een theatervoorstelling voorgeschoteld over groepsdruk en alcohol en – de grootste trekker – een rondleiding door de Fox met informatie over hoe zij proberen te voorkomen dat er verkeerde dingen gebeuren.

Voor sommige ouders bleek het heel verhelderend, soms geruststellend dat ook de discotheek er beleid op voert en dat in nauwe samenwerking met de gemeente en partners doet.

De belangrijkste les die we volgens mij kunnen trekken is dat ook horeca-uitbaters het probleem wel zien en absoluut mee willen werken als je zowel de verantwoordelijkheden als de belangen maar helder op tafel hebt.

Een tweede voorbeeld dat ik graag met u wil delen is de directe aanpak in de richting van de sportkantines. De plek waar veel van onze jongeren veelvuldig met alcohol in aanraking komen en een plek waar verder moeilijk toezicht te realiseren is. In Stadskanaal hebben we 26 verenigingen met een eigen bar. Die hebben we allemaal uitgenodigd op een informerende bijeenkomst op het gemeentehuis. Ruim tweederde van de verenigingen ging hierop in. Enkele verenigingen die geen vaste bar exploiteren, zoals ijsverenigingen bleven thuis. Maar omdat we hiervoor al de initiërende gesprekken onder begeleiding van de GGD hadden gehad, gesprekken via en met medewerkers van Huis voor de Sport en de expertmeeting al achter de rug hadden konden we al op deze avond meteen spreken over concrete en inhoudelijke maatregelen. Na afloop stonden er daarom 7 punten op papier, waarvan zowel de verenigingen als wij vonden dat ze enerzijds redelijk en haalbaar zijn en aan de andere kant nét dat beetje meer vragen van de verenigingen om ook vooruitgang te boeken.

Concreet hebben we het dan over deze zeven punten.

1. Onze barvrijwilligers volgen een training verantwoord alcohol schenken
2. Als er jeugdwedstrijden zijn bij onze vereniging schenken wij geen alcohol in de kantine.
3. Bij ons zijn er geen prijsacties, zoals “Happy hours” en wij maken geen reclame voor alcohol.
4. Alcohol en verkeer gaan niet samen. Daarom kunnen we alcohol weigeren.
5. Er worden geen op jongeren gerichte drankjes, zoals shotjes en breezers verkocht.
6. Er wordt alleen zwak alcoholhoudende drank verkocht.
7. Alcoholische dranken worden alleen genuttigd in de kantine of op een duidelijk afgebakend terras

Er is een aantal afspraken waar ik in het bijzonder erg blij mee ben. Bijvoorbeeld de afspraak om geen alcohol te schenken tijdens jeugdwedstrijden. De voorbeeldfunctie voor de jeugd is iets waar we de verenigingen in het bijzonder op aanspraken. Hoe gewoon is het dat je al voor drieën, want daar heb je het over, al aan de alcohol zit? Volgens ons niet. Daar komt ook bij dat het minder makkelijk wordt om een pilsje voor je minderjarige kind op tafel te zetten, alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. De zevende regel sluit hier bij aan. Waarom zou je met een biertje, laat staan met een kratje, langs de lijn moeten staan? Dat is toch geen voorbeeld? Daarnaast is het op deze wijze voor het barpersoneel ook gemakkelijker te controleren of de uiteindelijk ontvanger van de alcohol wel de vereiste leeftijd heeft.

Na afloop van de bijeenkomst hebben we alle verenigingen een brief gestuurd met een viervoudig aanbod. Allereerst een gratis adviesgesprek met de Juridisch ambtenaar bijzondere wetten, om te kijken of de vergunningen nog op peil zijn, en we hebben kosteloos kleine aanpassingen doorgevoerd, waar dat nodig bleek. Op die manier waren zowel wij als zij weer op de hoogte.

Het tweede is het aanbod van een gratis Instructie Veilig Alcohol-trainingen voor barpersoneel, op locatie als er meer dan 10 personen zich aanmelden.

Het derde is een gratis training “Sociale Hygiëne” voor één persoon per vereniging. Er moet volgens de vergunning altijd iemand aanwezig zijn met een dergelijke training, maar die kost al snel 3500 euro per groep van 8 tot 12 man, dus dat wil nog wel eens “vergeten” worden. Op deze wijze verzekerden we dat iedere vereniging weer formeel aan de vergunning kon gaan voldoen en de kennis rondom verantwoord alcoholgebruik ook weer op peil werd gebracht.

Tenslotte boden we verenigingen de mogelijkheid om een keurmerk te ontvangen. Alle verenigingen die aan alle 7 regels voldoen krijgen dit mooie “keurmerk alcoholbewuste sportvereniging” overhandigd. Ik overhandig ze persoonlijk op de club, in een feestelijk moment. Niet alleen omdat ik het zelf heel leuk vind, maar vooral om nog net wat extra cachet te geven met een vertegenwoordiger van het college van Stadskanaal, voor wie dit een speerpunt is. Daarnaast, als het even kan schroeven we het meteen even aan de kantine vast, dan kunnen ze zich niet meer bedenken. :-) Overigens is het logo op het keurmerk, en inmiddels van het hele beleid ontworpen door een jongere van het Noorderpoort.

Voor de vereniging kan dit ook een stukje positieve exposure geven, want in de lokale bokkenblaadjes wordt even aandacht besteed aan het halen van het keurmerk. Het is ook een stukje positieve beeldvorming voor ouders van zittende en aspirant leden. Uw kind zit bij een vereniging die bewust met alcohol omgaat. En bij elk moment dat dit onderwerp in de krant komt is er ook weer even aandacht voor ons gemeentelijke alcoholbeleid.

Op het moment dat we zeiden dat dit de afspraken zouden worden, voldeed er bijna nog geen enkele vereniging aan. Maar met deze afspraken in de hand konden de vertegenwoordigers terug naar hun besturen en inmiddels heb ik op drie zaterdagen al 8 keurmerken uitgereikt en wachten er nog 2 of 3 op een volgend moment. Opvallend is het grote aantal voetbalverenigingen dat deelneemt, in onze gedachten toch de plek waar de alcoholcultuur zwaar ingebed is. Het verleidde het dagblad tot een wel heel euforische kop.

Op een gegeven moment kwam ik in gesprek met de jongeren die de jeugdsoos in Onstwedde beheren. Jeugdsoos “de Boerderij”. Daarbij gaven ze aan dat ze al aan zes van de zeven genoemde punten voldoen. Toen zijn we begonnen, als ware het een zevenentwintigste punt, om ook een keurmerk voor jeugdsozen in het leven te roepen. Er zijn alleen twee maren. Alle andere sozen worden gerund door óf Welstad of een Christelijke gemeenschap. En daar wordt überhaupt geen alcohol geschonken. En het punt waar op het wat betreft de Boerderij vast zit is het niet verkopen van shotjes, breezers, feigling en dat soort werk. En dat is voor mij wel een principiële. Die mierzoete en in veel-te-aantrekkelijke verpakking aangeboden zwaar-alcoholische drankjes dienen eigenlijk voor weinig andere zaken dan jongeren op een vroeg moment en laagdrempelig aan de alcohol te krijgen. En dat is juist wat ik wil voorkomen. Maar dit punt wordt dus nog vervolgd, en ik hoop echt dat ik de jongens van de Boerderij ervan kan overtuigen met de verkoop te stoppen. Hoe dan ook heeft deze discussie ook er aan bijgedragen dat de relatie met de enige alcohol-schenkende jeugdsoos geïntensiveerd is en ze bij ons komen met vragen over ketenproblematiek en alcoholverkoop.

Het laatste concrete voorbeeld dat ik wil noemen betreft de jongeren zelf.

Ik ben ervan overtuigd dat het hele plan valt en staat met de inbreng van de jongeren zelf. Want hoe jong we ons ook voelen, en hoe mooi de plannen ook zijn die we op het gemeentehuis kunnen bedenken met z’n allen. We hebben niet meer de belevingswereld van een 15-jarige. Daarom hebben we de jongeren niet alleen bestookt met preventiecampagnes op school, blaastesten in de disco, het “opvoeden” van hun ouders,en ID-controles in supermarkten, maar ze ook heel actief betrokken bij het opstellen van het plan en bij het checken van de acties die daarin zijn opgenomen.

Allereerst hebben we dat gedaan door een aantal debatten tussen leerlingen zelf, en met experts van bijvoorbeeld GGD en VNN. In verschillende vormen lieten we kinderen van 14 en 15 discussiëren over stellingen. Daarmee creëer je een moment dat de kinderen het er op school over hebben om het voor te bereiden, het er vaak thuis over hebben “mam, ik moet naar de Kwinne, waarom dan…” en het er in onze jeugdcentrum over hebben. Drie momenten waarin we al onze – in mijn optiek - minimale preventieve plicht als gemeente doen, daarnaast levert het soms ook interessante informatie op over wat speelt en welke actie zou kunnen helpen.

Daarnaast hebben er een tweetal wegwijsdagen plaatsgevonden, die we tot een jaarlijks terugkerend fenomeen willen maken, waarin 70 MBO-leerlingen het hele politieke proces naspelen en met concrete plannen moeten komen om alcoholgebruik terug te dringen. Ze verkiezen in een raadsvergadering het beste idee die wij belonen met de garantie dat we ze gaan uitvoeren voor een bedrag van 1000 of 1500 euro. We hebben overigens ook al eens een tweede plaats-winnaar uit laten werken omdat we het zo’n goed idee vonden… Volgens mij een beloningssysteem, voor goed gedrag. En op deze manier is ook eindelijk de door onze raad lang gekoesterde wens van participatie van jongeren een beetje vorm gegeven.

De derde wijze is door een aantal actieve jongeren van de verschillende scholen in onze gemeente in een soort denktank plaats te laten nemen om te reageren op de plannen waar we mee komen. Die groep weet ons scherp te houden.

En wat dan telkens weer naar voren komt, in al die gesprekken met de jongeren, is dat de jongeren heel goed weten dat ze beter niet te vroeg kunnen beginnen met alcohol nuttigen en het eigenlijk ook niet al te veel zouden moeten doen. En de opmerking komt dan ook meteen dat we dan maar moeten zorgen dat ze het niet doen. Uiteraard wijs ik ze dan allereerst op de verantwoordelijkheid die ze voor zichzelf hebben, maar aan de andere kant neem ik die handschoen ook op. Die controles komen er. Die tap gaat dicht, en het dweilen doen we nog een tikkeltje energieker…

Dank u wel.

Johan Hamster
ChristenUnie wethouder